सर्वेक्षणे, अभ्यास, संशोधने यांची सध्या खूप चलती आहे. उदा. - कर्करोग. याचे जे अभ्यास होतात त्यांचे म्हणणे की, तंबाखूजन्य पदार्थांमुळे कर्करोग होतो. तंबाखू न खाणाऱ्यांनाही कर्करोग होतो. त्याचे काय? किंवा तंबाखू खाणाऱ्या लोकांपैकी अर्ध्याहून कमी लोकांना कर्करोग होतो. बहुसंख्य लोकांना होत नाही. त्यामुळे या अभ्यासाचा निष्कर्ष फार तर एवढा काढता येईल की, तंबाखू खाणाऱ्या लोकांपैकी अमुक प्रमाणात लोकांना कर्करोग होतो. खरे तर हेही अंदाज बांधणे झाले. समजा तंबाखू खाणाऱ्या हजार लोकांचा अभ्यास करण्यात आला. अन त्यावरून अंदाज बांधण्यात आला. पण या हजार लोकांच्या बाहेरील तंबाखू खाणारे लोक जे आहेत त्यांच्या बाबतीत हा अभ्यास मुळीच लागू होऊ शकणार नाही, असेही होऊ शकेल. पण दावा काय करण्यात येतो? तंबाखू खाल्ल्याने कर्करोग होतो. अन हा दावा अभ्यास, सर्वेक्षण वगैरेच्या आधारे - म्हणजेच कथित वैज्ञानिक पद्धतीच्या आधारे- करण्यात येतो. त्यामुळे त्यावर सगळेच मुग गिळून बसणार. नुकतीच केंद्र सरकारने लाखोळी डाळीवरील बंदी उठवली. या लाखोळी डाळीवरील बंदीचा इतिहाससुद्धा असाच भोंगळ संशोधनाचा आहे. मुळातच तथाकथित वैज्ञानिक पद्धतीचा अभ्यास, संशोधने इत्यादींचाच मुळातून विचार करायला हवा. अन हा प्रकार फक्त तंबाखू, डाळ, आरोग्य याबाबतच विचार करण्यासारखा आहे असे नाही. तर सामाजिक घडामोडी, समाजशास्त्रे, राजकारण, शिक्षण, अर्थकारण, इतिहास, निवडणुका अशा या विश्वाशी संबंधित सगळ्याच बाबींचा साधकबाधक विचार करायला हवा; संशोधने, सर्वेक्षणे, अभ्यास, वैज्ञानिकता यांच्या संदर्भात. भ्रमात वा बौद्धिक दहशतीत राहणे चांगले नाही.
- श्रीपाद कोठे
१९ जानेवारी २०१६
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा