इतिहास

 - ऐतिहासिक म्हणजे योग्य.

- ऐतिहासिक म्हणजे श्रेष्ठ.

- ऐतिहासिक म्हणजे मालक/ मालकी.

- इतिहास हा योग्यता, श्रेष्ठता आणि मालकी सिद्ध करण्यासाठीचं साधन.

- यासाठी आपल्या दृष्टीचा, सोयीचा इतिहास लिहायचा, रचायचा.

- इतिहासाचे विश्लेषण आणि अन्वयार्थ आपल्याला वाटणाऱ्या पद्धतीने लावायचे. जे मार्क्सने केले.

- हे खरे असले तरी; त्याला उत्तर देण्यासाठी जे प्रयत्न केले जातात; त्यांनाही हे सारे लागू होऊ शकतेच.

- यातील याचे बरोबर अन याचे चूक हे ठरवणे अवघड अन दुरापास्त असते.

- साधने, पुरावे यांच्या अंगभूत आणि स्वरूपगत मर्यादा; आणि अर्थ लावण्याची अपरिहार्य सापेक्षता; यामुळे विविध गटातील इतिहासावरून चालणारा संघर्ष न संपणारा ठरतो.

- मानवी वेळ, ऊर्जा, बुद्धी, पैसा, साधने, मानसिकता; या सगळ्याचा अपव्यय आणि विकार उत्पन्न होतात.

- मानवी जीवनाचा आशय, त्याचे भविष्य, त्याचे सहजीवन, त्याच्या गरजा, त्याची सार्थकता; यांचा विचार; यांना प्रधानता; या आधारे व्यक्ती आणि समाज धारणा करण्याचा प्रयत्न; ही भारताची विशेषता.

- भारताने इतिहास या गोष्टीला दिलेले दुय्यम स्थान पूर्ण विचारांती.

- इतिहासावर अवास्तव, अनावश्यक भर; ही मार्क्सच्या विचारांची देणगी.

- मार्क्सला 'नाही रे' वर्गाच्या स्थितीची जबाबदारी निश्चित करायची होती त्यासाठी खटाटोप.

- अशी निश्चिती करता येत नाही. मानवी जीवनाचा प्रवाह असा एकमार्गी नसतो याचं तोकडं आकलन याच्या मुळाशी.

- आज त्यानेच जगभर विक्राळ रूप घेतले आहे.

- यातून बाहेर पडण्यासाठी 'वैचारिक प्रतिक्रांतीची' नव्हे, वैचारिक सृजनाची गरज आहे.

- श्रीपाद कोठे

१६ डिसेंबर २०१९