दोन दिवसांपूर्वी मी मांडलेला एलीयनच्या अंधश्रद्धेचा मुद्दा काल एकाने एका वाहिनीवरील चर्चेत मांडला. त्याला उत्तर देताना `पिके'चे समर्थन करणाऱ्या एकाने मुद्दा मांडला अंधश्रद्धेचा वापर करून पैसा कमावण्याचा. चित्रपटात त्याला विरोध आहे असे त्याचे म्हणणे. त्याला विचारायला हवे- `अरे मूर्खा, एलियनची अंधश्रद्धा पसरवून ते सिनेमावाले राजरोसपणे जे अब्जावधी रुपये कमावत असल्याच्या बातम्या रोज वृत्तपत्रात येतात त्या तू पाहिल्या नाहीस का?' एखादा कफल्लक, बेकार माणूस; एखादा दगड मांडून त्याला शेंदूर फासून पैसे मिळवीत असेल तेव्हा किमान त्याच्या टीचभर `पापी पेट'चा सवाल असतो. तुम्ही हे का करताय? अपचनाच्या ढेकरा येत असूनही, तुमचे हे धंदे? एखादा भिकारी भाकरीची चोरी करतो आणि एखादा गर्भश्रीमंत करचोरी करतो तेव्हा दोन चोरीत फरक असतो हे या स्वनामधन्य विद्वानांच्या डोक्यात शिरत नाही का?
एक तर मुळात श्रद्धा- अंधश्रद्धा, देव, विज्ञान वगैरे बद्दल प्रचंड गोंधळ सगळीकडे आहे. तो नीट उकलण्याऐवजी त्यात भर घालण्याचेच लोकशाही उद्योग सुरु आहेत. खरे तर सगळेच्या सगळे विज्ञान हेच असंख्य गृहितकांवर आधारित आहे. साधा प्रकाश म्हटला तरी, लाल रंगाच्या खालील (ज्याला इन्फ्रा रेड म्हणतात) आणि जांभळ्या रंगाच्या वरील (ज्याला अल्ट्रा व्हायोलेट म्हणतात) कोणतीही प्रकाश शलाका माणसाला दिसू शकत नाही. तापमानाच्या बाबतीतही तेच. शून्य तापमान हे गृहितक नाही तर काय? आपण ठरवले की अमुक ठिकाणी पारा आला की त्याला शून्य तापमान म्हणायचे. गणितासारख्या नेमक्या शास्त्रात किती गृहितके? मुळात कोणत्याही शास्त्रात गृहितकांशिवाय अभ्यास सुरूच होत नाही. मग ज्याला आपल्या लेखी अस्तित्व नाही, ते सारेच अंधश्रद्धा नाही का? अशा अंधश्रद्धा विज्ञानापासून आध्यात्मापर्यंत आणि कलेपासून राजकारणापर्यंत सर्वत्र आहेत. अन त्याचा गैरवापर करणारेही सगळ्याच क्षेत्रात असंख्य आहेत. अगदी आहारशास्त्रात सुद्धा. याचा अर्थ ते समर्थनीय ठरते असे नाही. मात्र प्रत्येक साधन प्रत्येक गोष्टीसाठी असते असे समजणे चुकीचे आहे एवढेच.
अगदी माझे स्वत:चे उदाहरण देतो. आमच्याकडे घरकामाला असलेल्या बाई तब्येत थोडीबहुत कमीजास्त झाली की जायच्या इकडेतिकडे. बाहेरचं आहे, अमुक आहे, तमुक आहे वगैरे. त्यांना म्हणून म्हणून, सांगून सांगून आणि एका खात्रीच्या डॉक्टर मित्राकडे पाठवून आता त्यात बदल झाला आहे. गेली काही वर्षे हे बाहेरचे प्रकरण बंद झाले आहे. अशी असंख्य उदाहरणे घरोघरी असतील. डॉ. रविंद्र कोल्हे, डॉ स्मिता कोल्हे, बंग दांपत्य, आमटे बंधू, गिरीश प्रभुणे; अशीही अनेक थोर उदाहरणे आहेत. अनेक धार्मिक नेते, संत, विचारक, प्रवचनकार, कीर्तनकार यांनीही हे काम केले आहे. खरे तर इस्लाम वा ख्रिश्चन यांची देव संकल्पना आणि हिंदूंची देव संकल्पना यातच जमीन आसमानाचा फरक आहे. तथाकथित बुद्धिवादी ज्याला अंधश्रद्धा म्हणतात त्यासुद्धा पूर्णतेचे शिखर चढण्याच्या पायऱ्याच आहेत. त्यातील काहीही न समजून घेता न पेलवणारे धनुष्य उचलण्याचा बालीशपणा करण्यात अर्थ नाही. अगदी शंकराचार्य किंवा विवेकानंद यांनीही हे काम केले आहे. पण त्यांनी केवळ नकारात्मक आणि निषेधात्मक बाबी न मांडता त्यातील अर्थ आणि आशय उलगडून पूर्णता प्रदान केली आहे. अन या गोष्टी अशाच पद्धतीने व्हायला हव्यात.
चित्रपट माध्यम वापरायचे असेल तरी मराठीतल्या `जत्रा'सारखे उदाहरण आहेच ना? पण नको त्या गोष्टीसाठी नको ते माध्यम वापरणे आणि ते सुद्धा त्याच्याही मर्यादा ओलांडून एखाद्या विषयावर भाष्य करणे, हे परिपक्वतेचे उदाहरण नक्कीच नाही. मानवी शरीराचे कार्य वैद्यकीय महाविद्यालयात शिकवले जाणेच योग्य असते, त्यासाठी ब्ल्यू फिल्मचा वापर बरोबर म्हणायचा का? सगळे रोग दूर करण्यासाठी प्रत्येकच पद्धत उपयोगी नसते ना?
- श्रीपाद कोठे
३१ डिसेंबर २०१४
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा