कालपासून विसरूनच गेलो होतो. आत्ता अचानक आठवलं. ज्या भारत-चीन युद्धानंतर नेहरूंना लाजेकाजेस्तव संघाला गणतंत्र दिवसाच्या परेडला आमंत्रण द्यावं लागलं होतं; त्यावेळचीच गोष्ट. तेव्हाचे सरसंघचालक गोळवलकर गुरुजी यांना एका लष्करी अधिकाऱ्याने (बहुतेक करीआप्पा) विचारलं होतं- तुमच्या स्वयंसेवकांनी ज्या प्रकारे काम केलं, त्यासाठी तुम्ही त्यांना कुठे, कधी आणि कसं प्रशिक्षण देता? त्यावर गुरुजींनी त्यांना उत्तर दिलं होतं- आम्ही त्यांना फक्त कबड्डी खेळवतो. अन तेच अगदी खरंही आहे. याचं प्रत्यंतर अन्यत्रही अनेकदा आलेलं आहे. संघाने पूर, दुष्काळ, भूकंप इत्यादी आपत्तीत जेव्हा कामे केली तेव्हा; अनेकांना प्रश्न पडला की अशा कामांचं प्रशिक्षण या लोकांना कोणी, कुठे, कधी दिलं? अनेकदा लोकांनी हा प्रश्नही विचारला आहे. असा प्रश्न विचारणाऱ्यात विदेशी लोकही आहेत. अन बाकी कामे कशाला; प्रत्यक्ष संघाच्या कामाचे तरी प्रशिक्षण किती लोक घेतात? प्रत्यक्षात काम करणारे मात्र त्याहून कितीतरी पटीने अधिक असतात. शाखा चालवण्याचं प्रशिक्षण न घेताच हजारो लोक शाखा चालवत असतात आणि त्यातून शक्ती आणि कामे उभी राहतात. डॉक्टर हेडगेवारांच्या काळात तर कसलं प्रशिक्षण अन कसलं काय !! तरीही २०-२५ वर्षांचे तरुण देशात सगळीकडे गेले अन त्यांनी काम उभं केलं. संघ प्रशिक्षणापेक्षा प्रेरणेवर भर देतो. हेच त्याच्या यशाचं अन शक्तीचं रहस्य आहे. `क्रियासिद्धी: सत्वे, भवती महतांनोपकरणे' हे संघातील आवडतं सुभाषित आहे. संघाच्या विरोधकांना, संघाच्या टीकाकारांना, संघाच्या टवाळखोरांना संघ समजत नाही याचं कारण हेच आहे. त्यांचं लक्ष प्रेरणेकडे नसतंच. त्यांना फक्त प्रशिक्षण दिसतं. वास्तविक जगभरात सगळ्या व्यवस्थांच्या संदर्भात समग्र जीवनलक्ष्यी दृष्टीने या पैलूचा विचार व्हायला हवा. प्रशिक्षणाचा भडीमार करून परिणाम का मिळत नाहीत हा प्रश्न तर सगळ्यांना वारंवार पडतोच. परंतु अहंकारी दांभिकतेने आम्ही प्रेरणेचा मुद्दा विचारात घेतच नाही. आज अगदी `जगायचं का?' या प्रश्नापासून प्रेरणेचा अभाव आहे. संघ नेमके ते करतो आणि त्यातही महत्वाचे म्हणजे या प्रेरणा स्वार्थी लौकिक प्रेरणांचे जागरण नसून, अलौकिक प्रेरणांचे जागरण आहे.
असो. संघाच्या शक्तीचे आणि यशाचे रहस्य जाऊ द्या; संघाच्या विरोधकांना, संघाच्या टीकाकारांना, संघाच्या टवाळखोरांना संघाच्या मर्यादा आणि दुर्बलतेचे आकलन तरी कुठे आहे? अन त्याचेही कारण सारखेच आहे.
- श्रीपाद कोठे
नागपूर
मंगळवार, १३ फेब्रुवारी २०१८
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा