धर्म, राष्ट्र आदी शब्दांप्रमाणेच सत् शब्दाचेही झाले आहे. सत् हा `सत्य' याच अर्थाने वापरला, समजला जातो. वास्तविक दोन्हीही वेगळे आहेत. सत्य ही सापेक्ष गोष्ट आहे. त्यामुळेच आजचे सत्य उद्या असत्य होऊ शकते. किंवा परस्पर विरोधी बाबी देखील सत्य असू शकतात. सत्य आणि असत्य हे विरुद्धार्थी शब्द आहेत. मात्र सत् चा विरुद्धार्थी शब्दच नाही. सत् म्हणजे जे सतत असते, ते नसते अशी वेळ- स्थान- अवस्थाच नसते. हे सत् - सत्य आणि असत्य दोन्हीत असते. ते सर्व काळी, सर्व स्थळी, सर्व अवस्थात असतेच असते. सत् हे ईशवाचक आहे. `असतो मा सद्गमय' याचा अर्थ असत्याकडून सत्याकडे असा नसून `असत्' कडून `सत्' कडे असा होईल. म्हणजे अशाश्वताकडून (सतत नसणाऱ्याकडून) शाश्वताकडे (सतत असणाऱ्याकडे) गमन असा होईल. सगळ्या अस्तित्वाचा आधार हे सत् आहे किंबहुना सत् हेच या प्रत्ययाला येणाऱ्या विश्वाच्या रुपात अभिव्यक्त झाले आहे. अन फिरून पुन्हा सत् मध्येच विलीन होणार आहे. सत्य शाश्वत नाही. सत् शाश्वत आहे. सत्याचा शेवटी विजय होतो. सत् विजय आणि पराजय दोन्हीत विद्यमान असते. ते जय-पराजय किंवा यासारख्याच असंख्य प्रत्ययकारी भाव, भावना, विचार, कल्पना; त्यांच्या विरोधी भाव, भावना, विचार, कल्पना; किंवा त्यांच्या मधील असंख्य छटा यात विद्यमान असते. भारतीय चिंतनातील हे सत् नीट समजून घेणे अन त्याची सत्याशी सांगड न घालणे खूप महत्वाचे आहे.
- श्रीपाद कोठे
२८ मार्च २०१६
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा