संयमित उपभोग

आठवड्यातून एकदा पेट्रोल, डीझेल वापरू नका, असे आवाहन आज पंतप्रधानांनी केले आहे. प्रतिसाद किती मिळेल माहीत नाही. पण अतिशय योग्य आवाहन. कुचाळकी करणाऱ्यांच्या manufacturing fault ला काहीही उपाय नाही. मात्र, somewhere something has to start. फक्त पंतप्रधानांच्या आवाहनाला एक पुस्ती जोडावीशी वाटते की, या आवाहनामागील भावना आपला स्थायी स्वभाव होण्याच्या दृष्टीने वाटचाल व्हावी. या आवाहनाच्या फक्त letters कडे नव्हे तर spirit कडे समाजाची वाटचाल व्हावी. माझ्या दृष्टीने यातील गाभा दोन प्रकारचा आहे- १) उपभोगावर संयम. केवळ पेट्रोल, डीझेल नव्हे; सगळीच साधने, संसाधने, खाणेपिणे, कपडेलत्ते, वस्तू, वास्तू, gadgets, जमिनी असं सगळंच. उपभोगवाद, चंगळवाद, नासाडीवाद यांना रोखण्यासाठी वैचारिक, भावनिक परिवर्तन आवश्यक आहेच. २) सोयी- सुविधा- सवलती- साधने- असे सारे आहे म्हणून वापरा हे मुळातच पशुत्व आहे. हे विचारशून्यतेचं लक्षण आहे. त्याऐवजी सोयी- सुविधा- सवलती- साधने- आवश्यक तेव्हा आणि आवश्यक तेवढी वापरण्याची सवय आणि सराव. अन गरज नसताना ते नाकारण्याची हिंमत. उदाहरणार्थ- महिलांसाठी आज अनेक सवलती आहेत. गर्भवती महिलांसाठी आर्थिक आणि रजा इत्यादी सोयींमध्ये भरघोस वाढ झाली आहे. आवश्यक नसणाऱ्यानी ते नाकारायला हवे. तुम्ही तसं करता का? मोदी या प्रकारे किती वागतात? इत्यादी खुसपटे बौद्धिक दिवाळं वाजल्याची लक्षणे आहेत. ज्यांना मोदी सलतात त्यांना द्वेषासाठी हे विश्वसुद्धा पुरेसं नाही. त्यामुळे त्यांची चिंता करण्याचं काहीही कारण नाही. त्यांचा द्वेष त्यांना लखलाभ होवो. तू-तू मी-मी ऐवजी charity must begin at home.

- श्रीपाद कोठे

२६ मार्च २०१७