मेंदू

माणसाला सगळं समजणं शक्य आहे का? असं म्हणतात की, आपल्या मेंदूचा खूप थोडा भाग आपण वापरतो. कोणीही अद्याप मेंदूचा १०० टक्के उपयोग केलेला नाही. १०० टक्के किंवा आज करतो त्याहून अधिक मेंदूचा उपयोग करणे आपल्या हाती आहे का? समजा ते आपल्या हाती आहे आणि आपण १०० टक्के उपयोग केला तरीही, या अस्तित्वाच्या संपूर्णतेचं ज्ञान आपल्याला होईल का? आपला मेंदू ज्या तत्त्वाने आणि ज्या पद्धतीने तयार केला वा झाला असेल, त्याचे ज्ञान कसे होईल? Input आणि output यानुसार मेंदू तयार होताना input अधिक असणार आणि output म्हणजे मेंदू कमी असणार. काही ना काही wastage असणार. हे जे मेंदूच्या बाहेर राहिलेले आहे, त्याचे ज्ञान मेंदूला होईल का? तर्क दृष्टीने तरी मानवी मेंदूला (१०० टक्के उपयोगानंतरही) संपूर्णतेचं ज्ञान होणं शक्यतेच्या बाहेरील ठरतं.

एक मुद्दा आणखीनही - कोणत्याही गोष्टीचं, या विश्वाचं किंवा अगदी कशाचंही ज्ञान केवळ मेंदूच्या द्वारेच होऊ शकतं का? ज्ञान संपादनाच्या मेंदूशिवाय अन्य पद्धती आहेत का?

- श्रीपाद कोठे

२८ एप्रिल २०१८